Deseti diverzantski odred (10. DOd), jedinica Glavnog štaba Vojske Republike Srpske (GŠ VRS), učestvovao je u izvršenju genocida u Srebrenici, u julu 1995. godine. Do danas je poznato da su pripadnici 10. diverzantskog odreda učestvovali u dva masovna streljanja Muslimana iz Srebrenice u julu 1995. godine – onom na Vojnoj ekonomiji Branjevo 16. jula, u kom je streljano oko 1.200 zarobljenih Muslimana iz Srebrenice, i u streljanju najmanje 39 zarobljenika Muslimana u selu Bišina 23. jula 1995. godine.
Struktura 10. diverzantskog odreda
Deseti diverzantski odred Vojske Republike Srpske formiran je 14. oktobra 1994. godine naređenjem generala Ratka Mladića, komandanta VRS, kao diverzantska jedinica direktno podređena GŠ VRS. U odsustvu generala Mladića, prvi nadređeni odredu bio je general Zdravko Tolimir, načelnik Sektora za obaveštajne i bezbednosne poslove GŠ VRS. Za izdavanje naređenja i direktiva GŠ VRS 10. diverzantskom odredu, kao i za nadgledanje njihove primene na terenu, bio je zadužen pukovnik Petar Salapura, načelnik Uprave za obaveštajne poslove GŠ VRS.
Major Dragomir Pećanac, prvi ađutant Ratka Mladića, takođe je imao ovlašćenja da izdaje naređenja toj jedinici. Većina naređenja, kao i komunikacija između nadređenih i podređenih, obavljala se usmenim putem.
Poručnik Milorad Pelemiš je postavljen za komandanta jedinice njenim osnivanjem u oktobru 1994. godine. Za njegovog zamenika određen je Luka Jokić, zvani Lule.
Odred je brojao između 50 i 60 vojnika, podeljenih u dva voda: Prvi (Bijeljinski) vod, čiji je komandir bio Franc Kos, i Drugi (Vlasenički) vod, čiji je komandir bio Luka Jokić, zvani Lule. Vlasenički vod je po svojoj funkciji bio jurišni, dok je Bijeljinski vod bio diverzantski.
Komandna struktura 10. diverzantskog odreda 1995. godine
Pripadnici 10. diverzantskog odreda nosili su različite vrste uniforme: jednodelnu crnu uniformu sa oznakom 10. DOd; maskirnu dvodelnu uniformu VRS sa oznakom 10. DOd; uniformu Vojske Sjedinjenih Američkih Država; uniformu Armije Bosne i Hercegovine (Armija BiH); uniformu Hrvatskog vijeća obrane (HVO).
Vojnici, uključujući i nekoliko Hrvata, jednog Slovenca i jednog Muslimana, odredu su pristupali potpisujući ugovor o profesionalnom angažmanu u VRS na dve godine.
Osnovni zadaci ove elitne jedinice podrazumevali su prikupljanje obaveštajnih podataka o stranama u sukobu, ubacivanje u neprijateljsku pozadinu i izvođenje diverzantskih akcija.
Pripadnici odreda su prošli kroz najmanje dve obuke. Prva obuka je bila organizovana krajem 1994. godine u Kasarni „Vojna pošta (VP) 5000“ u Pančevu, u koju su pripadnici odreda bili poslati na dvadesetodnevni kurs. Druga obuka održana je u februaru 1995. godine u Vlasenici, u skladu sa dogovorom Petra Salapure i generala Vojske Jugoslavije (VJ) Mileta Mrkšića. Pripadnike odreda su obučavali trojica instruktora VJ koji su za tu priliku doputovali u vojni garnizon Bijeljina.
Operacije 10. diverzantskog odreda pre jula 1995. godine
Jednu od prvih akcija 10. DOd je izveo krajem 1994. godine, kada je poslat u Bihać, u vreme kada su bosanski Srbi zauzimali to područje. Cilj te akcije bio je upoznavanje odreda sa komandantom, Miloradom Pelemišem.
Sledeća operacija izvedena je u proleće 1995. godine u Žepi, kada je odred dobio zadatak, da u sadejstvu sa 1. podrinjskom lakom pešadijskom brigadom, prodre u liniju odbrane Žepe. Nakon sat vremena čekanja uz liniju odbrane, naišla su dva nepoznata muškarca, i tada je došlo do razmene vatre između pripadnika VRS i pomenutih dvoje lica. Odred se odmah po otpočinjanju pucnjave povukao iz regiona.
Jun 1995. godine
U toku noći 24. juna 1995. godine, oko 30 pripadnika 10. DOd, u sadejstvu sa Interventnim vodom Bratunačke brigade, ušlo je u Srebrenicu kroz tunel rudnika Sase. Prolaskom kroz tunel, izašli su na uzvišenje iznad grada Srebrenica odakle su, bez prethodno određenih ciljeva, nasumice pucali iz minobacača i raketnih bacača po gradu, dok je Interventni vod Bratunačke brigade pucao rafalima po obližnjim kućama. Ispaljeno je 19 granata. Nakon napada, ljudstvo se povuklo nazad kroz tunel i vratilo se u Bratunac.
Prema izveštaju Holandskog bataljona, dvoje civila je ranjeno, a jedan civil je ubijen.
Cilj te operacije bio je da se stvore haos i panika među civilnim stanovništvom u enklavi i da se snagama Armije BiH i UN demonstrira sila VRS.
Akcijom je komandovao Milorad Pelemiš, a sprovedena je u skladu sa naređenjem pukovnika Petra Salapure od 21. juna 1995. godine, kojim je predviđeno da 10. DOd otpočne sa „intenzivnim pripremama“ za izvršenje operacije čija se tajnost morala strogo čuvati.
Slučaj dvojice zarobljenih Muslimana iz Srebrenice
Krajem juna 1995. godine, 10. DOd je zarobio dvojicu Muslimana kada su oni pokušali da izađu iz Srebrenice.
Nakon što su potrebni obaveštajni podaci o kretanju snaga Armije BiH prikupljeni od zarobljenika, Pelemiš je naredio Draganu Todoroviću i još jednom neidentifikovanom pripadniku odreda da zarobljenika po imenu Mujo odvedu u napušteno selo i ubiju ga, što su ta dvojica i uradila. Sudbina drugog zarobljenika nije poznata.
Dragomir Pećanac je Obaveštajnoj upravi Glavnog štaba VRS poslao izveštaj o saslušavanju ratnog zarobljenika Muje Muškića 28. juna 1995. godine. Cilj saslušavanja je bio utvrđivanje pravca „kretanja grupe Muslimana u kojoj je bio Muškić od Srebrenice do zarobljavanja“.
Operacija Krivaja-95: zauzimanje zaštićene zone UN Srebrenica
Glavni štab VRS, odnosno Petar Salapura, naredio je 10. diverzantskom odredu, 10. jula 1995. godine, da izvrši pripreme i krene u zauzimanje zaštićene zone Srebrenica. U skladu sa tim, komandant Pelemiš je istog dana izdao naređenje svojim potčinjenima, po 15 iz svakog voda, da otpočnu marš rutom Bijeljina–Vlasenica–Bratunac.
Pre polaska na zadatak, vojnici su dobili crvene trake koje je trebalo da nose oko ruke kako bi se razlikovali od ostalih jedinica. U izvođenju akcije učestvovalo je i oko 15 pripadnika jedinice „Vukovi sa Drine“ koji su priključeni 10. DOd pod jedinstvenom komandom Milorada Pelemiša.
Noć između 10. i 11. jula 10. DOd proveo je u okolini Zelenog Jadra, na brdu udaljenom nekoliko kilometara od Srebrenice.
Operacija zauzimanja Srebrenice otpočela je u ranim jutarnjim časovima 11. jula 1995. godine. Istog dana, između 13 i 14 časova, podeljeni u četiri grupe, vojnici su ušli u centar Srebrenice, gde nisu naišli ni na kakav otpor. Po dolasku u centar, pripadnici odreda su počeli da pozivaju ljude koji su ostali u gradu da napuste svoje kuće. Oko 200 civila se odazvalo i uputilo u pravcu fudbalskog terena koji se nalazio na drugom kraju grada Srebrenica. Uglavnom su to bili stari ljudi koji su se teško kretali.
U toku pretresa kuća, pripadnici odreda su uzimali vredne stvari i, po Pelemiševom odobrenju, tovarili ih u kamione.
„Kad smo stigli tu, jedan civil u civilnoj odjeći se predao i rekao je da `Ja nisam bio u vojsci`.” […] „Pa, kasnije, kad su… kad smo mi već došli tu, s okolnih brda su sišle te jedinice i jedna grupa je počela da maltretira tog mladića, da ga tuče puškama, bokserima, šta ti ja znam…, šakama, nogama. Posle toga, ne znam, možda je prošlo minut-dva posle toga svega maltretiranja, Pelemiš je naredio jednom vojniku da ide i da zakolje tog čovjeka.“
Svedočenje Dražena Erdemovića, 22. maj 2000. godine, u predmetu Krstić
Ubrzo po dolasku u centar, Milorad Pelemiš je naredio delu odreda da se rasporedi na ulazu u grad sa južne strane, da čuvaju sam ulaz u grad i da ga obaveste kada stigne general Ratko Mladić. Drugi deo odreda je dobio zadatak da obezbedi i pretraži stanicu policije koja je ranije korišćena kao baza štaba pod komandom Nasera Orića.
Do popodnevnih časova u Srebrenicu su stigli Ratko Mladić, komandant Glavnog štaba VRS, Radislav Krstić, u tom trenutku još uvek načelnik štaba Drinskog korpusa, Milenko Živanović, komandant Drinskog korpusa, Vujadin Popović, pomoćnik komandanta za bezbednost Drinskog korpusa, Vinko Pandurević, komandant Zvorničke brigade, i ostali vojnici. Prilikom susreta sa pripadnicima odreda, oficiri su im čestitali na uspešno izvedenoj operaciji.
Jedan broj pripadnika 10. DOd proveo je noć između 11. i 12. jula u Srebrenici čuvajući grad. Ujutru, 12. jula, Zoran Stupar, pripadnik odreda, preneo im je naređenje Milorada Pelemiša da se upute nazad u Vlasenicu.
Prinudni transport muslimanskog stanovništva iz Srebrenice i ubijanje vojno sposobnih Muslimana u periodu od 12. do 23. jula 1995.
12. jul 1995. godine
General Ratko Mladić i njegovi potčinjeni počeli su s pripremama za ubijanje muslimanskih muškaraca iz Srebrenice između večeri 11. jula i jutra 12. jula. Uveče 11. jula znali su da se između 1.000 i 2.000 vojno sposobnih Muslimana nalazi u Potočarima i imali plan da ih 12. jula zarobe.
Pripadnici 10. diverzantskog odreda, zajedno sa vojnom policijom Drinskog korpusa, 65. zaštitnim pukom, 2. i 3. bataljonom Bratunačke brigade, vojnom policijom Bratunačke brigade, i jedinicama MUP-a učestvovali su u prisilnom odvajanju, zarobljavanju i ubijanju vojno sposobnih Muslimana, kao i u transportovanju muslimanskog stanovništva iz Srebrenice prema Kladnju.
Tokom dana 12. jula 1995. godine, Milorad Pelemiš, Velimir Popović, Brano Gojković, Mladen Filipović i Dragan Koljivrat otišli su u Novu Kasabu, gde su se nalazili Muslimani koje su zarobile jedinice VRS. Izdvojili su mladića iz Srebrenice za kojeg su znali da je bogat, odveli ga do kuće gde je živeo, uzeli mu 100.000 nemačkih maraka i potom ga ubili.
U toku noći 12. na 13. jul, nedaleko od vlaseničke baze odreda prevrnuo se transporter koji su prethodno pripadnici 10. DOd oduzeli UNPROFOR-u. Tom prilikom, pripadnik odreda Dragan Koljivrat je poginuo, a Pelemiš i Mladen Filipović su, povređeni, prebačeni u Miliće u bolnicu.
13. jul 1995. godine
Pelemiš je 13. jula ujutru, po povratku iz bolnice u bazu odreda u Dragaševcu, naredio Draženu Erdemoviću, Draganu Todoroviću, Željku Vukoviću, Nebojši Gagiću, Srđanu Brezi i još trojici ili četvorici pripadnika Vlaseničkog voda da prevezu telo Dragana Koljivrata u Trebinje i prisustvuju sahrani dan kasnije.
Nakon toga, Pelemiš je s Francom Kosom i Markom Boškićem krenuo ka Konjević Polju. Usput su svratili do komande Vlaseničke brigade, gde je Pelemiš razgovarao sa više ljudi, među kojima je bio i general Radislav Krstić.
Pelemiš, Kos i Boškić su potom otišli u selo Kravica. Pored njih je prošla kolona civila, Muslimana, koji su se kretali ka Bratuncu u pratnji Policije Republike Srpske. Vozilo mercedes PUH parkirali su u blizini nekoliko oficira koji su se nalazili pored puta. Nakon kraćeg Pelemiševog razgovora sa oficirima, uputili su se pešice ka skladištu Zemljoradničke zadruge Kravica. Pored skladišta i u skladištu zatekli su gomilu mrtvih tela i videli streljanje zarobljenika Muslimana koje se odvijalo unutar skladišta.
Bez daljeg zadržavanja, Pelemiš, Kos i Boškić su se uputili nazad u Dragaševac, gde su stigli kasno uveče.
14. jul 1995. godine
Milorad Pelemiš je 14. jula ujutru saopštio jedinici da su potrebna četiri vojnika za čuvanje zarobljenika. Pelemiš je izabrao Zorana Obrenovića, Aleksandra Cvetkovića, Borisa Popova i još jednog pripadnika 10. DOd. Naredna dva dana, oni su u jutarnjim časovima odlazili u pravcu Vlasenice na nepoznatu lokaciju da čuvaju zarobljenike i uveče se vraćali u bazu.
15. jul 1995. godine
Rano ujutru 15. jula 1995. godine, pukovnik Ljubiša Beara, načelnik Uprave za bezbednost, pozvao je bazu 10. DOd u Dragaševcu i tražio da sedam do osam vojnika dođe u Vlasenicu. Zadatak je odložen jer Milorad Pelemiš nije bio tu da ga odobri. Sat vremena kasnije, Beara je obavestio bazu u Dragaševcu da se Pelemiš uskoro vraća.
Ubrzo su u Dragaševac stigli Milorad Pelemiš, Dragomir Pećanac, Vujadin Popović, Zoran Obrenović i Luka Jokić. Dragomir Pećanac se zadržao kod Pelemiša u kancelariji pola sata do sat vremena. Izašavši iz kancelarije, Pećanac je saopštio prisutnim vojnicima da će vojno sposobni muškarci iz Srebrenice biti streljani. Vujadin Popović je dodao da je to naređenje koje se mora izvršiti.
Pelemiš je za izvršenje tog zadatka odredio deset vojnika: Franca Kosa i Luku Jokića kao komandire vodova, te Branu Gojkovića, Dražena Erdemovića, Stanka Savanovića, Vlastimira Golijana, Zorana Goronju, Aleksandra Cvetkovića, Zorana Obrenovića i Marka Boškića. Pelemiš im je naredio da istog dana krenu u realizaciju zadatka, počevši od odlaska u Zvornik, gde je trebalo da dobiju dalje instrukcije.
Marko Boškić je pokušao da odbije zadatak, međutim, Pelemiš je uperio pištolj u njega, opsovao ga i rekao mu da će ga ubiti ukoliko ne izvrši zadatak. Pelemiš je naredio komandirima da, u slučaju da neko odbije zadatak, imaju pravo da ga ubiju.
16. jul 1995. godine
Grupa vojnika koju je Pelemiš odredio dan ranije, izuzev Zorana Obrenovića i Luke Jokića, krenula je u izvršenje Pelemiševog naređenja 16. jula 1995. godine. Najpre su otišli u bazu Zvorničke brigade. Franc Kos, Brano Gojković i Aleksandar Cvetković su ušli u kasarnu, dok su ostali pripadnici odreda čekali u kombiju. Vratili su se s visokim, korpulentnim potpukovnikom u uniformi VRS i dvojicom pripadnika vojne policije Drinskog korpusa.
Potpukovnik i dvojica vojnih policajaca vozilom su navodili pripadnike 10. DOd do Vojne ekonomije Branjevo, u blizini sela Pilica.
Zarobljenici, ruku vezanih iza leđa, a neki i s povezom preko očiju, transportovani su iz škole u Kuli na farmu u Branjevu autobusima u pratnji vojne policije Drinskog korpusa VRS. Po dolasku, postrojavani su i streljani u grupama od 10 zarobljenika, oko 100 do 200 metara od mesta gde se autobus zaustavio.
Nakon što bi jedna grupa zarobljenika bila streljana, pripadnici vojne policije bi odvojili sledećih 10 zarobljenika i sproveli ih do istog mesta egzekucije, gde su ubijani na isti način. Zarobljenicima bi naredili da stanu leđima okrenuti egzekutorima, tako da su ispred sebe videli leševe zarobljenika koji su ubijeni pre njih. Onima koji su još davali znake života prilazili su i iz neposredne blizine pucali u glavu i trup.
Na zarobljene Muslimane su zajednički pucali i ubijali ih: Franc Kos, Marko Boškić, Aleksandar Cvetković, Dražen Erdemović, Brano Gojković, Vlastimir Golijan, Zoran Goronja i Stanko Savanović.
Pripadnici 10. DOd koristili su automatsko oružje u streljanju zarobljenika. Nakon streljanja grupe zarobljenika koja je došla prvim autobusom, Brano Gojković i Aleksandar Cvetković su predložili da zamene puške mitraljezom M-84 kako bi ubrzali streljanje. Međutim, usled velike razorne snage municije, zarobljenici nisu bili ubijeni, već ranjeni, zbog čega su molili da budu ubijeni.
U streljanje zarobljenika su, na sugestiju Brane Gojkovića i Vlastimira Golijana, uključeni i vozači autobusa kako ne bi svedočili o zločinu čiji su bili očevici.
Oko 13 časova, na Branjevo je stigla grupa od osam pripadnika Bratunačke brigade Drinskog korpusa, među kojima je bio i Radenko Tomić, zvani Gargija. Pripadnici Bratunačke brigade su tukli zarobljenike metalnim palicama i cevima od puške i ponižavali ih terajući ih da se klanjaju i mole. Oni su nastavili sa streljanjem Muslimana, dok su članovi streljačkog voda 10. diverzantskog odreda posmatrali.
Masovno ubijanje na farmi u Branjevu trajalo je od 10 do 16 časova. Postupajući po naređenju Dragomira Pećanca i Milorada Pelemiša, pripadnici 10. DOd su na ekonomiji Branjevo streljali oko 1.200 zarobljenih Muslimana iz Srebrenice.
Nakon streljanja, u pratnji dva vojna policajca, ponovo je došao potpukovnik koji je pripadnike 10. DOd dopratio do ekonomije Branjevo i saopštio im da se u Domu kulture u Pilici nalazi još oko 500 zarobljenika koji treba da budu streljani. Pripadnici 10. DOd su odbili to naređenje i umesto njih su vojnici iz Bratunačke brigade otišli u Dom kulture.
Masovna grobnica na Vojnoj ekonomiji Branjevo pronađena je 1996. godine. Tela zarobljenika ubijenih u Domu kulture Pilica pronađena su zajedno sa telima streljanih na ekonomiji. Svi ubijeni osim jednog imali su civilnu odeću. Na osnovu DNK analize utvrđen je identitet ubijenih. Svi su bili muškarci. Kada je bilo moguće utvrditi uzrok smrti, to su bile prostrelne rane. Takođe, uz put Čančari pronađene su četiri sekundarne grobnice, koje su povezane s primarnom grobnicom na Vojnoj ekonomiji Branjevo.
23. jul 1995: streljanje zarobljenih Muslimana u Bišini
Dražen Erdemović je u svedočenju pred MKSJ naveo da mu je Radoslav Kremenović ispričao da je 22. jula 1995. godine Petar Salapura došao u Dragaševac i zajedno sa Pelemišem nagovarao grupu pripadnika odreda da izvrši određeni zadatak. Kremenović je dalje rekao Erdemoviću da je odbio da učestvuje u izvršenju zadatka, jer nije želeo da dopusti Salapuri da ga uvuče u „svoje prljave poslove“.
Dan kasnije, 23. jula, Momo Amović, komandant administracije štaba Drinskog korpusa, naredio je svom podređenom da tog dana pokupi pet ili šest vojnika u Dragaševcu i odveze ih minibusom u Bišinu.
Istog dana, pripadnik bataljona vojne policije Drinskog korpusa dobio je zadatak da vojnim kamionom pokupi zarobljenike iz zatvora Sušica. Nakon što je s još dva vojnika preuzeo zarobljenike, krenuli su ka Šekovićima. Usput su im se pridružili još jedan kamion i minibus, kao i Vujadin Popović u golfu.
Konvoj vozila se zaustavio 200 ili 300 metara od Komande bataljona Bišina 1. birčanske pešadijske brigade. Iz minibusa je izašlo pet ili šest vojnika, od kojih su neki nosili oznake 10. DOd. Nakon kraćeg razgovora sa Popovićem, otvorili su zadnja vrata kamiona i izvukli pet zarobljenika. Odveli su ih tridesetak metara dalje od mesta gde su bila parkirana vozila i ubili ih pucanjem iz automatskih pušaka. Pripadnici 10. DOd izvodili su i preostale zatočenike u grupama od po pet i ubijali ih.
Na lokalitetu primarne masovne grobnice u selu Bišina pronađeni su posmrtni ostaci 39 osoba. Ustanovljeno je da su zarobljenici imali povez preko očiju i ruke vezane žicom.
Identitet vojnika koji su učestvovali u ubijanju zarobljenika u Bišini još uvek nije poznat.
Operacije 10. diverzantskog odreda nakon pada Srebrenice
Oko 15 pripadnika 10. DOd iz oba voda, s Pelemišem na čelu, bilo je angažovano sa ostalim jedinicama VRS na zauzimanju zaštićene zone Žepa u operaciji Stupčanica-95. Osnovni zadatak odreda bio je da čuva i kontroliše most na ulasku u Žepu. Vojska Republike Srpske stavila je pod svoju kontrolu zaštićenu zonu Žepa 28. jula 1995. godine.
Nakon Žepe, u skladu sa naređenjem pukovnika Salapure, 10. DOd je poslat u Bosansku Krajinu, gde je ostao do kraja rata u BiH, s povremenim vraćanjem u bazu. Dok su boravili u Bosanskoj Krajini, pripadnici Državne bezbednosti Srbije održavali su kontakt s Pelemišem.
Unapređenja
Povodom proslave godišnjice formiranja 10. diverzantskog odreda, 14. oktobra 1995. godine, general Radislav Krstić, komandant Drinskog korpusa VRS, u ime Glavnog štaba VRS čestitao je odredu na uspešno obavljenim zadacima. Tom prilikom, pripadnici odreda koji su učestvovali u ubijanjima na Branjevu unapređeni su činovima u jedinici.
Zahtev za izdavanje lažnih ličnih karata osmorici pripadnika 10. diverzantskog odreda
Dana 16. januara 1996. godine, Petar Salapura je MUP-u Republike Srpske uputio depešu u kojoj direktno interveniše za dobijanje ličnih karata za osam pripadnika 10. diverzantskog odreda koji su učestvovali u ubijanju zarobljenika na Branjevu – kako bi pobegli u Srbiju.
Depeša Petra Salapure, 14. januar 1996. godine
10. diverzantski odred: naredbodavci i izvršioci operacija
Pred MKSJ i sudovima u Srbiji i Bosni i Hercegovini do danas je sedam pripadnika 10. diverzantskog odreda osuđeno za zločine počinjene u julu 1995. godine na Vojnoj ekonomiji Branjevo. Osuđeni su Dražen Erdemović, Franc Kos, Vlastimir Golijan, Stanko Savanović / Stanko Kojić, Zoran Goronja, Marko Boškić i Brano Gojković.
Za ubistva počinjena u Bišini nije odgovarao nijedan pripadnik 10. DOd.
Fond za humanitarno pravo je, zbog postojanja osnovane sumnje da su naredbodavci ili izvršioci krivičnog dela genocid, 16. avgusta 2010. godine Tužilaštvu za ratne zločine Republike Srbije podneo krivičnu prijavu protiv sledećih lica (među njima su i pripadnici 10. diverzantskog odreda): Petra Salapure, Dragomira Pećanca, Milorada Pelemiša, Radoslava Kremenovića, Franca Kosa, Brane Gojkovića, Stanka Savanovića, Vlastimira Golijana, Zorana Goronje, Aleksandra Cvetkovića, Marka Boškića i Zorana Obrenovića, zvanog Maljić. Petar Salapura, Dragomir Pećanac, Radoslav Kremenović i Zoran Obrenović, zvani Maljić, nalaze se na slobodi i dostupni su nadležnim organima Republike Srbije.
Petar Salapura
(20. avgust 1948, Bjelaj, Bosanski Petrovac, BiH)
Petar Salapura je bio na funkciji načelnika Uprave za obaveštajne poslove Glavnog štaba VRS od njenog osnivanja u maju 1992. godine do 1997. godine, kada se penzionisao. Bio je jedan od oficira čiji je status u VRS bio regulisan preko 30. kadrovskog centra Vojske Jugoslavije.
Pored već pomenutih operacija 10. DOd čiji je nadređeni bio, Petar Salapura je davao i naređenja koja su se ticala unutrašnjih odnosa te jedinice. Naime, pre napada na Srebrenicu, Salapura je dao usmeno naređenje Pelemišu da se likvidiraju pripadnici 10. DOd Zijad Žigić, Mladen Marinović, Marko Boškić i Dražen Erdemović, jer su previše pričali o aktivnostima jedinice.
U toku noći 22/23. jul 1995. godine, Stanko Savanović, pripadnik 10. DOd, pucao je na Dražena Erdemovića, Radoslava Kremenovića i Zijada Žigića u Bijeljini. Tom prilikom, Dražen Erdemović je pogođen s dva metka u grudi i stomak, dok su ostala dvojica prošla bez povreda.
Za vreme operacije Krivaja-95, 13. jula 1995. ujutru, Salapura je bio prisutan na fudbalskom terenu u Novoj Kasabi u trenutku kada se tamo nalazilo oko 500 zarobljenih bosanskih Muslimana koji su sledećeg dana ubijeni u okolini Zvornika. U popodnevnim časovima 13. jula, Salapura se pridružio Mladiću u Srebrenici. U narednom periodu operacije, Salapura se nalazio u sedištu Glavnog štaba VRS u Crnoj Rijeci, odakle je koordinisao rad Uprave za obaveštajne poslove.
Petar Salapura danas živi u Srbiji, kao pukovnik u penziji.
Dragomir Pećanac
(6. jun 1964, Sarajevo, BiH)
Dragomir Pećanac je u julu 1995. godine obavljao funkciju ličnog ađutanta Ratka Mladića. Status u VRS regulisao je preko 30. kadrovskog centra VJ.
Živi u Beogradu kao major u penziji.
Milorad Pelemiš
(30. avgust 1964, Pelemiši, Kladanj, BiH – 23. april 2021, Beograd, Srbija)
Milorad Pelemiš je bio pripadnik Korpusa specijalnih jedinica VJ, koji je u martu 1994. godine upućen na privremeni rad u VRS. Od 14. oktobra 1994. godine do kraja rata u BiH bio je komandant 10. diverzantskog odreda GŠ VRS. Kao pripadnik grupe „Pauk“ učestvovao je u oružanom sukobu na Kosovu.
Nakon rata je živeo u Beogradu, gde je i umro u aprilu 2021. godine.
Franc Kos
(16. jul 1966, Celje, Slovenija)
Franc Kos je u januaru 1993. godine došao u Bosnu, gde se pridružio Armiji BiH kao vojnik Trećeg voda Drugog bataljona Tuzlanske brigade. Početkom oktobra 1993. godine uhapšen je od strane vojne policije Armije BiH zbog pomaganja Srbima da pređu u Republiku Srpsku. Nakon četrdesetodnevnog pritvora, Kos je pobegao na srpsku stranu, gde je uhapšen i pritvoren u logoru Batković.
Kos je iz logora izašao u februaru 1994. godine kao član diverzantske grupe od oko sedam ljudi, u kojoj su bili i Zijad Žigić, Stjepo Pranić i Dražen Erdemović, sa kapetanom Zoranom Manojlovićem na čelu. Grupa je bila pod komandom Uprave za obaveštajne poslove GŠ VRS, odnosno njenog načelnika Petra Salapure, i imala je zadatak da izvodi diverzantske akcije iza neprijateljskih linija.
Ta grupa je bila nezadovoljna činjenicom da formalno nije deo VRS. Pored toga, grupa se nije slagala ni s planovima Glavnog štaba da se zadaci grupe prošire i na hvatanje živih ljudi na neprijateljskoj teritoriji, koji bi kasnije bili prebačeni na područje pod kontrolom VRS radi ispitivanja. To je vodilo do restrukturiranja te grupe i formiranja 10. diverzantskog odreda. Franc Kos je bio komandir Prvog (Bijeljinskog) voda.
Izuzev tromesečnog vojnog angažovanja u Zairu preko Državne bezbednosti Srbije 1997. godine, Kos je nakon rata živeo u Bijeljini sve dok 20. aprila 2010. godine nije uhapšen pri pokušaju prelaska granice iz Srbije u Hrvatsku u blizini Osijeka.
Komandir 1. voda Franc Kos, te Stanko Savanović (Kojić), Zoran Goronja i Vlastimir Golijanin, pripadnici 10. diverzantskog odreda VRS, osuđeni su pred Sudom BiH na 35, zatim 32, 30 i 15 godina zatvora za zločine protiv čovečnosti počinjene u junu i julu 1995. godine.
Marko Boškić
(9. jul 1964, Tuzla, BiH)
Marko Boškić je 1993. godine uhapšen pri pokušaju da prebegne iz BiH u Srbiju. Nakon hapšenja, pritvoren je u logoru Batković. U junu 1994. godine postao je pripadnik diverzantske grupe sa kapetanom Zoranom Manojlovićem na čelu, a od oktobra bio je deo 10. DOd.
Nakon rata, Boškić je proveo godinu i po dana u Srbiji, u Sremskoj Mitrovici i Beogradu. Krajem 1997. godine odselio se u Nemačku, a zatim, 2000. godine, u Sjedinjene Američke Države. Četiri godine kasnije, uhapšen je pod sumnjom da je u Bostonu pri vožnji u pijanom stanju usmrtio jednog američkog državljanina. Za krivična dela izvršena u SAD, kao i za davanje lažne izjava i skrivanje podataka da je učestvovao u masakrima u Srebrenici, Boškić je osuđen na kaznu od pet godina zatvora. Nakon odsluženja kazne, deportovan je u BiH.
Marko Boškić je s Tužilaštvom Bosne i Hercegovine sklopio sporazum o priznanju krivice, nakon čega je osuđen na kaznu zatvora u trajanju od 10 godina.
Dražen Erdemović
(25. novembar 1971, Donja Dragunja, Tuzla, BiH)
Erdemović je do oktobra 1993. godine bio pripadnik vojne policije HVO. U oktobru 1993. godine, kažnjen je od strane HVO zbog pomaganja Srbima iz Donje Dragunje da pređu granicu ka Republici Srpskoj. U aprilu 1994. godine postaje pripadnik diverzantske grupe na čijem čelu je bio Zoran Manojlović, a od 14. oktobra 1994. godine do kraja rata u BiH bio je pripadnik 10. diverzantskog odreda.
Erdemović je uhapšen u Srbiji u martu 1996. godine pod sumnjom da je počinio ratni zločin protiv civilnog stanovništva i ubrzo potom je izručen MKSJ, gde je priznao svoje učešće u streljanju 1.200 Muslimana na Vojnoj ekonomiji Branjevo 16. jula 1995. godine. Pravosnažnom presudom sudskog veća MKSJ osuđen je na pet godina zatvora za kršenje pravila i običaja rata.
Brano Gojković
(4. oktobar 1968, Starić, Kladanj, BiH)
Gojković je bio pripadnik Vlaseničkog voda 10. diverzantskog odreda. Nakon rata u Bosni, radio je kao plaćenik u Zairu, na Kosovu i u Severnoj Makedoniji.
Tužilaštvo za ratne zločine Republike Srbije je u januaru 2016. godine, nakon što je BiH zatražila izručenje Brane Gojkovića, podiglo optužnicu protiv njega. Optužnicom je Gojkoviću stavljeno na teret da je, kao pripadnik 10. diverzantskog odreda VRS, zajedno sa drugim pripadnicima odreda, izvršio ubistvo više stotina zarobljenih civila muslimanske nacionalnosti iz Srebrenice.
Viši sud u Beogradu doneo je 27. januara 2016. godine presudu kojom je prihvatio sporazum o priznanju krivičnog dela za ratni zločin protiv civilnog stanovništva koji je okrivljeni Brano Gojković zaključio sa TRZ i osudio ga na kaznu zatvora u trajanju od 10 godina.
Aleksandar Cvetković
(4. april 1968, Tuzla, BiH)
Aleksandar Cvetković je 2006. godine emigrirao u Izrael, gde je dobio državljanstvo. Na osnovu zakona za ekstradiciju BiH, Aleksandar Cvetković je uhapšen u Izraelu i ubrzo izručen BiH.
Aleksandar Cvetković je pred Sudom BiH oslobođen optužbi da je, kao pripadnik 10. DOd, krajem juna 1995. godine učestvovao u izvođenju prvog napada na zaštićenu zonu Srebrenica i na bazu UNPROFOR-a, te da je 11. jula 1995. godine učestvovao u zauzimanju zaštićene zone Srebrenica. Oslobođen je i optužbe da je 16. jula 1995. godine na lokaciji Vojna ekonomija Branjevo, zajedno sa drugim pripadnicima 10. diverzantskog odreda, pucao iz automatske puške na zarobljenike koji su bili u grupama po deset zarobljenika, kada je pogubljeno najmanje devet stotina zarobljenih muškaraca i dečaka Bošnjaka iz enklave Srebrenica, dok su samo dva zarobljenika preživela.
Radoslav Kremenović
(16. oktobar 1967, Bistrica, Banja Luka, BiH)
Radoslav Kremenović, pripadnik Vlaseničkog voda 10. DOd, uhapšen je zajedno sa Draženom Erdemovićem u martu 1996. godine. Nakon saslušanja zbog skrivanja Erdemovića od hapšenja i nedozvoljenog držanja oružja i municije u svojoj kući u Bečeju, Srbija, pušten je na slobodu i nije procesuiran.
Trenutno živi u Srbiji.
Zoran Obrenović zvani Maljić
(22. januara 1971, Piskavci, Vlasenica, BiH)
Obrenović je nadimak Maljić dobio kao pripadnik jurišnog odreda VRS u periodu od 1992. do 1993. godine jer je zarobljene Muslimane ubijao maljem.
Trenutno živi u Srbiji.
Zoran Obrenović se nalazi na crvenoj poternici Interpola.
Branjevo i Bišina u presudama MKSJ
Fond za humanitarno pravo, jul 2021.
